محمد جعفری: برای اینکه متوجه شویم چه مواد غذایی سبب پوسیدگی دندان‌ها میشوند باید به ترکیبات مواد خوراکی و اینکه همراه چه مواد دیگری مورد استفاده قرار می‌گیرند دقت کرد، همچنین مدت‌زمان و تعداد دفعات تماس مواد غذایی با دندان‌ها در ایجاد پوسیدگی نقش دارد.
جعفری گفت: جالب است بدانیم شکل و فرم مواد غذایی تعیین‌کننده مدت‌زمان تماس آن با دندان‌ها است؛ مثلاً قابلیت چسبندگی مایعات کم است و به‌سرعت از دهان شسته میشوند اما خوراکی‌های جامدی مثل چیپس و شیرینی‌ها، زمان بیشتری در دهان باقی می‌مانند یا گرچه بعضی آدامس‌ها قند بالایی دارند اما به دلیل تحریک کردن بزاق و افزایش ترشح آب دهان، از میزان چسبندگی و ضرر کمتری برخوردار هستند.
وی افزود: به‌طور کل خوردن مواد غذایی که سبب افزایش ترشحات بزاق می‌شود به‌سلامت دهان و دندان کمک می‌کنند مثلاً خوراکی‌های تند، جویدن آدامس و مصرف پنیر علی‌الخصوص نوع چدار آن از این نمونه هستند. همچنین مصرف سیب آبدار، هویج، ماست بدون چربی، غذاهای پروتئینی مانند غذاهای دریایی، نوشیدن چای سبز یا سیاه و آب آشامیدنی دارای فلوراید باعث خنثی کردن اسیدهای مخرب و کاهش پوسیدگی دندان‌ها میشوند.
جعفری یادآور شد: کربوهیدرات‌ها به قند تجزیه و توسط باکتری‌های دهان به پلاک تبدیل میشوند، پلاک نیز به سطح دندان و لثه چسبیده و باعث پوسیدگی و بیماری‌های دندان و لثه می‌شود پس از مصرف کربوهیدرات‌ها به‌عنوان میان وعده پرهیز کنید و سعی شود مصرف این مواد در وعده اصلی باشد زیرا در وعده‌ای که غذای زیادتری مصرف می‌شود بزاق بیشتر ترشح می‌شود و در نتیجه موادی که به دندان و لثه می‌چسبند راحت‌تر کنده میشوند.
وی یادآور شد: سبزی‌ها و مواد غذایی که دارای درصد بالایی از فیبر هستند و از کربوهیدرات تخمیر شونده کمی برخوردارند، متوقف کننده پوسیدگی هستند.
وی گفت: در بین ترکیبات غذایی، محصولات لبنی به خاطر دارا بودن کلسیم و فسفر نقش کمتری در ایجاد پوسیدگی و تخریب دندان‌ها دارند، افرادی که کمتر کلسیم مصرف می‌کنند بیشتر دچار بیماری‌های لثه و دندان میشوند.
جعفری افزود: برای کم کردن اثرات پوسیدگی ناشی از خوردن شیرینی، بهتر است چندین شیرینی در یک‌زمان مصرف و به دنبالش مسواک زده شود تا اینکه در طول روز چندین بار و هر بار یک شیرینی مصرف شود.
این متخصص دندانپزشکی در پایان گفت: از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید، مصرف غذاهای شیرینی را محدود کرده و روزی ۲ بار با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
تا زمانی که افراد معاینه‌های منظم دندانپزشکی دارند کمتر با مشکلات و عوارض ناگهانی دهان و دندان مواجه میشوند، اما در صورت عدم استمرار معاینه‌های منظم، باید مهم‌ترین علائم تهدیدکننده سلامت دهان و دندان را بشناسند.
دکتر ادموند پیترز، استاد دانشگاه آلبرتای کانادا، در این باره می‌گوید: «زمانی که دندان‌ها را مسواک می‌زنیم، براحتی می‌توانیم وضع سلامت دهان را بسنجیم و مشکلات را تا حدی تشخیص دهیم.»
وی در ادامه می‌افزاید: «به‌خاطر داشته باشید وقتی علائم در دهان‌تان ظاهر شد، مشکلی که باعث بروز آن علامت شده، عود کرده است؛ در این اوضاع لحظه‌ای برای مراجعه به دندان‌پزشک تردید نکنید.» در ادامه اصلی‌ترین علائمی بروز مشکلات دهانی ـ دندانی را مرور می‌کنیم.
۱٫ تغییرات لثه‌ها
مهم‌ترین بیماری‌های لثه، «ژنژویت» (التهاب لثه‌ها) و «پارادنتیت» (این بیماری در شرایط وخیم و در صورت درمان نشدن ممکن است باعث از دست رفتن دندان‌ها شود) هستند، این عوارض عمدتا به دلیل وجود پلاک‌ها پدید می‌آیند؛ پلاک‌ها اغلب بر اثر فعالیت باکتری‌های نامرئی ساخته میشوند و ممکن است به دندان‌ها و لثه آسیب برسانند. با گذشت زمان، این پلاک‌ها سخت‌تر میشوند و رسوب‌های دندانی پدید می‌آید. اگر رسوب‌های دندانی زیر لثه جمع شوند، التهاب این ناحیه را به‌دنبال دارند. بنابراین در صورت مشاهده علائم زیر، به دندان‌پزشک مراجعه کنید.
• رنگ لثه تغییر می‌کند. برای مثال صورتی، قرمز یا سرخابی می‌شود.
• لثه‌ها ورم می‌کنند و اسفنج‌مانند میشوند.
• لثه‌ها عقب می‌روند و دندان‌ها بزرگ‌تر به نظر می‌رسند، حتی ممکن است بخشی از ریشه دندان‌ها نیز دیده شوند.
• جرم روی لثه‌ها، بوی بد و ایجاد فضای خالی میان دندان‌ها، از دیگر علائم این مشکل هستند.
۲٫ نقطه‌های سفید روی دندان‌ها
پوسیدگی، عفونتی دندانی است که طی آن فرآیند از بین رفتن مینا بر اثر فعالیت اسیدهای تولیدشده توسط باکتری‌ها شروع می‌شود. یکی از اصلی‌ترین علائم پوسیدگی بروز نقطه‌های سفید روی دندان‌ها است.
زمانی که پوسیدگی، بخصوص بین دندان‌ها شروع می‌شود، به‌وضوح قابل مشاهده نیستند؛ به همین دلیل معاینات دوره‌ای دندان اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. علاوه بر مراجعه به دندان‌پزشک، با پیشگیری می‌توان فرآیند پوسیدگی را متوقف کرد. بنابراین، مراجعه فوری به دندان‌پزشک، در صورت مشاهده نقطه‌های سفیدرنگ روی دندان‌ها، ضروری است.
۳٫ افزایش حساسیت به سرما و گرما
زمانی که پوسیدگی از سطح مینا می‌گذرد و تا مرکز دندان نفوذ می‌کند، به اعصاب و رگ‌های خونی می‌رسد. در این شرایط علائم جدیدی ظاهر میشوند و حساسیت فزاینده به خوراکی‌های گرم یا سرد پیدا می‌شود. در صورت بروز این حساسیت از دست دادن زمان، اشتباهی جبران‌ناپذیر خواهد بود.
حساسیت به گرما و سرما ممکن است نشان‌دهنده وجود مشکلات کوچک‌تری نیز باشد؛ صداهای نامفهوم از دندان‌ها (که پیش‌تر شنیده نمی‌شد) بخصوص هنگام شب، نیز نشانه نیاز به ترمیم و پر کردن دندان است. در این مورد هم مشاوره با دندان‌پزشک مفید است.
۴٫ دندان‌درد
دندان‌درد مداوم عموما نشانه مشکلی وخیم است. بروز علائم دیگری مانند حساسیت دندان به لمس یا شکل‌گیری جرم در نزدیکی دندان‌ها، ممکن است هشداری جدی باشد.
یادآوری این نکته ضروری است که از میان رفتن درد پس از یک یا دو روز، به معنای رفع عارضه نیست؛ در واقع بدن توانسته با عفونت‌ها مبارزه کند، اما مشکل هنوز باقی مانده؛ یعنی حتی ممکن است عفونت مجدد تکرار شود.
۵٫ تغییر در رنگ یا بافت دهان
زمانی که دندان‌ها را مسواک می‌کنید، وقت بگذارید و درون گونه‌هایتان را بادقت بررسی کنید. علاوه بر داخل گونه‌ها، زیر و روی زبان را نیز معاینه کنید. در این مرحله باید دقت کنید آیا چیزی در نواحی مذکور دیده می‌شود که پیش از این وجود نداشته. برای نمونه، اگر پلاک‌های سفید یا قرمزی در این نواحی می‌بینید که نه‌تنها از بین نمی‌روند بلکه بزرگ هم میشوند، یا برجستگی‌هایی که پیش از این سطوحی صاف بوده‌اند مشاهده کردید، بدون معطلی به دندان‌پزشک مراجعه کنید.
موارد احتیاطی
• داروهای زیادی هستند که دهان را خشک می‌کنند. در نتیجه خشک‌شدن دهان، بزاق اندکی برای مبارزه با عفونت‌ها باقی می‌ماند؛ زیرا بزاق ویژگی ضدباکتریایی دارد. در صورت بروز چنین وضعی، انجام اقدامات مراقبتی بسیار ضروری است.
• با افزایش سن، دهان آسیب‌پذیرتر می‌شود. بنابراین هر چه سن افزایش می‌یابد معاینه‌ها باید پرتکرارتر و دقیق‌تر صورت بگیرد، بخصوص اگر فرد از داروهای متعددی نیز استفاده می‌کند. دندان‌پزشک‌ها برای افرادی که پا به سن گذاشته‌اند، ژل‌های فلوراید و دهان‌شویه توصیه می‌کنند.
• در نهایت، اگر می‌خواهید دهان و دندانهایی سالم داشته باشید، مراجعه به دندان‌پزشک و رعایت اصول بهداشت دهان و دندان بسیار مهم است. پس حواس‌تان باشد در صورت بروز هر یک از این علائم، برای بررسی و درمان هر چه سریع‌تر اقدام کنید.